آموزش سوپرمارکتی زبان های خارجی

Persian version of Vahid Parvaresh, “Supermarket Language Learning”; translated by Behnam Keimasi (بهنام کیماسی)

در ایران، همانند بسیار دیگری از کشورها، دولت به صورت مرسوم نقش پررنگی در عرصه یادگیری زبان دوم ایفا نموده است و امتیاز انحصاری سیاست گذاری های رسمی را در دست دارد. در این زمینه، یک سیاست رسمی کلی که وزارت آموزش و پرورش آن را تدوین و تنظیم نموده است، معرفی زبان انگلیسی (و عربی) به دانش آموزان پس از رسیدن به سن 11 سالگی می باشد. هر چند این سیاست، آن گونه که از این مصاحبه کوتاه اما آشکار کننده با معاون وزیر آموزش و پرورش بر می آید، هم اکنون در حال بازنگری می باشد. طبق گفته های معاون وزیر، سیاست جدید به مدارس دولتی اجازه می دهد تا زبان های خارجی (نه تنها انگلیسی و عربی، بلکه فرانسوی و آلمانی) را در قالب “بسته های سوپرمارکتی” گوناگون به دانش آموزان پیشنهاد دهند تا آنها بتوانند هر زبانی را که بیشتر دوست دارند انتخاب نمایند. علاوه بر این، سیاست جدید به دانش آموزان این اجازه را می دهد تا بسیار زودتر از 11 یا 12 سالگی به “انتخاب زبانی که دوست دارند” بپردازند. این حقیقت که وزارت آموزش و پرورش ایران تصمیم گرفته است تا از سیاست زبان خارجی سفت وسخت خود در راستای اجرای یک سیاست انعطاف پذیر تر دست بکشد، قابل توجه است.

اما چه چیزی می تواند موجب این تغییر باشد؟ یا به عبارتی دیگر، چه اتفاقی افتاده است که وزارت آموزش و پرورش را بر آن داشته است تا سیاستِ زبانِ خارجی خود که همواره تنها شامل زبان های انگلیسی و عربی بوده است را بازنگری کند؟ مصاحبه پاسخی قطعی ارائه نمی کند اما نگاهی موشکافانه تر به سیاست های اجرا شده در مدارس غیر دولتی در فهم موضوع به ما کمک می کند.

در ایران نابردباریِ مرسوم در خصوص تنوع زبانی – همین حقیقت که آموزش زبان های خارجی محدود به زبان های انگلیسی و عربی شده است – با سیاست های زبانی که بخش خصوصی اعمال می کند، همخوانی ندارد. مدارسی که به بخش خصوصی تعلق دارند، خیلی وقت است که به آموزش زبان های فرانسوی، آلمانی و انگلیسی به کودکان، اغلب از سن 5 سالگی، پرداخته اند. نتیجه این آموزش، بازاری رقابتی نه تنها برای زبان انگلیسی که برای زبان های فرانسوی و آلمانی بوده که با نابردباریِ مرتبط با تنوع زبانی در تضاد است. بدین گونه بخش آموزش خصوصی شکل های جدیدی از کالای زبانی را پدید می آورد؛ حقیقتی که مسائل پیچیده ای را در رابطه با تغییر تعادلِ میانِ سیاست های زبانی دولتی و خصوصی به وجود می آورد.

علاوه بر این، اینترنت فضای بزرگ و تقریبا غیرقابل کنترلی را برای مدارس خصوصی جهت استفاده از بسته های آموزشی زبان فراهم می آورد.  ملل یکی از چنین وب سایت هایی است که متعلق به یک مدرسه خصوصی با نام ملل می باشد. هدف ادعایی مدرسه تشویق دوزبانگی از طریق روش موضوع محور می باشد. مجموعه آموزشی ملل آموزش زبان های انگلیسی و فرانسوی را فراهم آورده است. در این محیط، شکل های کاملا انعطاف پذیرِ آموزش زبان ارائه می شود تا پاسخگوی نیازهای گوناگون مشتریان باشد. به عنوان مثال، در این مجموعه یادگیری زبان فرانسوی (در ایران!) طبق سیاست های وضع شده توسط اتحادیه اروپا ممکن است. بنابراین بسته های آموزشی زبان در شکل ها و اندازه های گوناگون ارائه می شوند آن چنان که گویی وارد یک سوپرمارکت بسیار بزرگ زبانی شده اید.

به طور کلی، این که دولت تصمیم گرفته تا سیاست های مرتبط با زبان خارجی سابق خود را اصلاح کند به نظر پاسخی به تغییرات ایجاد شده در روش هایی است که از طریق آن هم دانش آموزان و هم والدین در جریانِ گفتمانِ آموزشِ زبانِ بخشِ خصوصی قرار گرفته اند؛ جایی که آنها به مصرف کننده تبدیل شده اند. بسته های سوپرمارکتی نه تنها در بخش خصوصی که هم اکنون در بخش آموزش عمومی نیز به این مصرف کنندگان پیشنهاد می شود. در این روند، سیاست گذاری مربوط به زبان های خارجیِ مرسوم و ریشه دار نیز همسویِ “انتظاراتِ جهانی” می شود.

برچسب ها: زبان عربی، مصرف، زبان انگلیسی به عنوان زبان جهانی، زبان فرانسوی، جهانی شدن، ایران، آموزش زبان، سیاست زبانی.